Anakartlar

ANAKARTLAR (MAINBOARD)

Video: Baran Erdoğan

Bilgisayarı oluşturan tüm parçaların üzerine takıldığı ya da bir kablo ile üzerine bağlandığı, en önemli ve en büyük karttır. Tüm parçalar arasındaki iletişim anakart üzerindeki veri yolları ile sağlanır. Bilgisayara takılabilecek tüm donanım birimlerinin anakart ile uyumlu olması gerekir.

Anakart üzerine diğer parçaların takılabilmesi için bağlantı noktaları kullanılır. Bu bağlantı noktalarının genel ismi port olmakla beraber, slot veya soket adını da alabilir.

Anakart ile anakarta bağlanacak parçalar mutlaka uyumlu olmalıdır. Anakartın desteklemediği türdeki donanımları o anakarta taksak bile kullanamayız.

ANAKARTIN BİLEŞENLERİ

1.YONGA SETLERİ (CHIPSET)

Anakartın kalitesini ve özelliklerini belirleyen en önemli bileşenidir. Anakarta bağlı olan tüm parçalar, veri yolları üzerinden haberleşmektedir. İşte bu veri trafiğini chipset’ler yönetir.

Anakart üzerinde birden fazla chipset bulunabilir ve bunların her biri farklı bölgelerden sorumlu olabilirler. Kuzey köprüsü ve güney köprüsü adı verilen iki chipset bunlardan en önemlileridir.

2.VERİ YOLLARI (BUS):

Tüm parçalar birbiri ile veri yolları üzerinden haberleşirler. Bilgiler 0 ve 1’ler halinde veriyollarında taşınırlar. Bu 0 ve 1’lerin her birine “bit” adı verilir.

Veri yolunun band genişliği: Bir veri yolu aynı anda çok sayıda bit’i iletebilir. Örneğin 32 bitlik bir veriyolunda aynı anda 32 bitlik veri iletilebilir. Buna band genişliği denir ve ne kadar yüksek olursa o kadar iyidir.

Örneğin günümüzde güçlü bir ekran kartının veri yolu genişliği 256 bit olabilmektedir.

Veri yolu hızı (frekansı): Bir işin bir saniyede kaç defa yapıldığı “hertz” ile ifade edilir. Örneğin saniyede 4 kez el çırpan bir öğrencinin frekansı 4 Hz’dir.

Şayet saniyede 4000 defa el çırpabilseydi, el çırpma frekansı 4 KHz derdik.

Örneğin 33 MHz(MegaHertz) hızındaki bir veriyolunda, bir saniyede 33 milyon bit iletilebilir.

1000 Hz = 1 KHz (KiloHertz)

1000 KHz = 1 MHz (MegaHertz)

1000 MHz = 1 GHz (GigaHertz)

Anakart üzerinde bulunan önemli veri yolu çeşitleri şunlardır:

• ISA: üretimi tamamen sona ermiştir. Bunlara ekran kartları takılırdı.
• PCI: Ses kartı, Ethernet kartı, Televizyon kartı gibi parçalar üzerine takılabilir. Bu yüzden anakart üzerinde birden fazla PCI slotu bulunur. 32 ve 64 bitlik versiyonları vardır.
• AGP: Ekran kartları için kullanılan veriyoludur. Günümüzde yerini PCI-express veriyoluna bırakmıştır. Agp veriyollarının da kendi içinde 4 farklı türü üretilmiştir: AGP 1X, AGP 2X, AGP 4X, AGP 8X
• PCI-e (PCI Express): Ekran kartları için kullanılan en yeni ve en hızlı veri yoludur. Günümüzde iki versiyonu vardır: PCIe 1.1 ve PCIe 2.0

3.PORTLAR:

a. Kasanın dışından ulaşılabilen portlar:

• PS/2: Fare ve klavye
• Paralel Port: Tarayıcı, yazıcı…
• USB Portları: Yazıcı, tarayıcı, usb Mouse ve klavye, flash bellek vb..
• VGA Portu: monitör, projeksiyon, televizyon vb
• HDMI Portu: monitör, projeksiyon, televizyon vb
• Audio Portları: HoparlÖr çıkışı, ses girişi ve mikrofon girişi gibi portlardır.
• Seri Port: Bazı seri aygıtlar (çok eski fareler)
• LAN Portu (Ethernet Portu): Ethernet kartı üzerinde yer alır ve buraya ağ kablosu takılır.

* HDMI portu, görüntü aktarmak için kullanılan, VGA portuna göre daha yeni ve hızlı bir porttur. 

b. Kasa içerisindeki portlar:

• Floopy portu: Disket okuyucuya giden veri kablosunun diğer ucu buraya takılır.
• IDE Portu: Cd Rom, Dvd Rom ve IDE Harddisklere giden veri kablolarının bir uçları buraya takılır.
• SATA Portu: Sata Harddisklerin veri kablolarının bir ucu buraya takılır.
• Fan KonnektÖrleri: İşlemci üzerindeki ve varsa diğer fanların elektrik almasını sağlar.
• ATX Güç KonnektÖrleri: Güç kaynağı buradan anakarta bağlanır. (iki farklı kablo ve iki farklı giriş vardır.)
• İşlemci Yuvası(Soketi): işlemci takılır.
• Bellek yuvaları: Ram bellekler takılır. Anakarta göre sayısı değişebilir.(3 veya 4)

Onboard Kavramı

Günümüz anakartları üzerinde ekran kartı, ses kartı ve Ethernet kartı gibi parçalar kendiliğinden bulunabilmektedir. Örneğin anakart üzerinde bütünleşik vaziyette bir ekran kartı yer alabilir. Bu ekran kartı anakart ile birlikte üretilmiştir ve yerinden sökülüp takılamaz. Bu tür parçalara onboard adı verilir. Onboard donanımların performansları, diğerlerine göre daha düşüktür.

ANAKART STANDARTLARI ve ÇEŞİTLERİ (FORM FACTORS)

Anakartların üretimi sırasında uyulması gereken kurallar vardır. Örnek olarak vidaların yerleşimi, slot ve soketlerin yerleri gibi birçok özellik sayılabilir. Bu Özelliklere göre anakartlar 3 gruba ayrılabilir:  XT, AT ve ATX.

Anakart ile takılacağı kasa uyumlu olmalıdır. Bizim anakartlarımız ve kasalarımız ATX türündedir. ATX anakartların gelişme sürecini incelersek, bunlardan Önce XT ve AT türlerinin kullanıldığını görürüz. Günümüzde en çok kullanılan ATX anakartlar ve kasalardır.

ATX anakartların avantajlarından bazıları:

• Daha fazla giriş çıkış birimi vardır.
• Güç kaynağı, işletim sistemi tarafından kontrol edilebilir hale gelmiştir. (bilgisayarın kendiliğinden kapanması, beklemeye alma gibi)
• Ekran kartı, ses kartı ve Ethernet kartı gibi parçalar, onboard olarak kullanılabilmektedir.

Anakart markaları

En bilinen anakart üreticileri Intel, Asus, MSI, Gigabyte, Biostar olarak verilebilir.

Anakart seçerken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar:

• Kullanacağımız Mikroişlemci ile uyumlu olmalı
• Ne kadar Ram Bellek kapasitesini desteklediği ve Ram yuvası sayısı
• Hangi ekran kartlarını desteklediği (Agp, Pci Express …)
• Giriş çıkış sayısı (Örneğin kaç usb portu var)
• Onboard bileşenlere sahip olup olmadığı (onboard ses, ekran ve Ethernet kartı gibi)
• Varsa onboard ekran kartının Özellikleri ve çıkış türü (Vga mı, Hdmi mi)
• Şayet gelişmiş grafik özellikleri gerektiren oyunlar ve programlar kullanmayacaksak, onboard bir ekran kartı işimizi görecektir.

ÖDEV: Şu anakart modellerinin özelliklerini araştırarak bir rapor hazırlayınız. (Hangi işlemcileri destekliyor, hangi ram türünü destekliyor, kaç usb portu var vb...)

• GigaByte GA-F2A78M-DS2
• GigaByte GA-X99-UD3
• Asus Z170-P D3
• Intel DB85FL

KONU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER