POST Ekranı

Bilgisayar ilk açıldığında karşımıza siyah bir ekran gelir. (Bazı markalar bu ekranın yerine bir resim görünmesini sağlayabiliyor.) İşte bu ilk açılış sırasında Bios yazılımı tarafından bilgisayarımızın donanımları ile ilgili bazı testler gerçekleştirilir.

Bilgisayarımızın işlemcisi, bellekleri, veriyolları, depolama birimleri vb aygıtların bağlı olup olmadıkları ve yanıt verip vermedikleri kontrol edilir. Eğer bir sorun ile karşılaşılırsa sesli veya yazılı olarak hata mesajı verilir.

Şayet herşey yolunda ise bios yüklü olan işletim sistemini başlatır ve görevi işletim sistemine devreder.

POST kısaltmasının açılımı "Power on Self Test"tir.

Bios Yazılımı ve Bios Çipi

Yukarıda bahsettiğimiz test işlemlerini gerçekleştiren ve bilgisayarın açılmasını sağlayan yazılımın ismi Bios Yazılımıdır. 

Bios yazılımı anakart üzerindeki bir entegrede (çip) kayıtlıdır. Bu çip bir Rom bellektir. Rom bellekler sadece okunabilen bellekler olarak ortaya çıkmış olsalar da zamanla silinip tekrar programlanabilenleri üretilmiştir.

Günümüz bios yazılımları EEPROM türündeki Rom belleklerde saklanmaktadır.

EEPROM: Electrically Erasable Programmable - Read Only Memory: Elektriksel olarak silinebilen ve programlanabilen Rom bellek

Bu Rom belleklerin tekrar yazılabilmesi sayedinde Bios güncellemeleri mümkün olmaktadır.

Bazı durumlarda Bios ayarlarında değişiklik yapmamız gerekir. Bios ayarlarına girebilmek için bilgisayarın ilk açılışı sırasında, yani Post ekranında klavyeden bir tuşa basmamız gerekir. Bu tuş genellikle Del, F2 veya F12 gibi tuşlar olabilmektedir.

Bios menüsünde yaptığımız değişiklikler Bios yazılımının tutulduğu Rom belleğe yazılmaz. Bu ayarlar için CMOS adı verilen farklı bir birim vardır.

CMOS çipindeki bilgiler elektriksel olarak saklanmaktadır. Bilgisayar kapalı iken de bu bilgilerin saklı kalabilmesi için anakartta Bios Pili denen bir pil bulunur. Bu pil sayesinde CMOS sürekli beslenir ve bilgiler kayıtlı kalır.

Bios Pili (Cmos Battery) birkaç yıl sonra bitebilir. Bu durumda Cmos'taki bilgiler silinir. Böylece o güne kadar yaptığımız tüm ayarlar silinmiş olur ve Bios varsayılan ayarlara (fabrika ayarlarına) geri döner.

Bios pilinin bitmesi halinde silinen şey Bios yazılımının kendisi değildir, sadece bizim yaptığımız ayar değişiklikleridir. Yeni bir pil ile değiştirirsek ayarlar yine saklı kalacaktır.

Örnek olarak bios ayarlarından bilgisayarın açılışına koyduğumuz şifreyi unuttuğumuzu farz edelim. Bios pilini sökerek bir süre beklediğimizde ayarlar sıfırlanacak, şifre de silinecektir. Sonrasında pili tekrar takarak yola devam edebiliriz.

Bios Menüsü ve Bios Ayarları

Bios ayarlarına girdiğimizde karşımıza gelecek menünün görünümü, bios markasına göre değişebilmektedir. Eskiden tüm bios ekranlarında fare çalışmaz, sadece klavye kullanılırdı. Yeni bioslarda fare de kullanılabilmektedir.

Bios menüsündeki bazı bölümler bilgi amaçlı iken, bazı yerler ise ayarları değiştirmek için kullanılır. Bios menüsünde yapılabilecek işlemlere şu örnekleri verebiliriz:

• Bazı donanımları devre dışı bırakma veya aktif etme (onboard ekran, ses, ethernet kartı vb..)
• İşlemcinin çalışma hızını değiştirme
• Depolama birimlerini devre dışı bırakma veya aktif etme
• İşletim sisteminin hangi depolama aygıtından bulunup çalıştırılacağı (Boot)

Boot Ne Demek?

Bios tarafından işletim sisteminin belirtilen cihazdan bulunarak başlatılmasına Boot işlemi denir.

Bios'taki boot menüsünde, işletim sisteminin sırayla hangi donanımlarda aranacağı belirlenir. Genellikle harddisk ilk sıradadır ve bios ilk olarak burada bir işletim sistemi arar. Bulamazsa sırayla diğer donanımlara bakar.

Bazı durumlarda buradaki sırayı değiştirmemiz gerekir. Örneğin Dvd Rom'dan Windows kuracağımızda boot menüsüne girerek ilk sıraya Dvd sürücümüzü almamız gerekir. Bu sayede bios ilk olarak Dvd sürücümüze bakar ve bir işletim sistemi bulursa kurulum aşamasına geçilir.

KONU İLE İLGİLİ ÖRNEKLER